Yellie Alkema – Hoe een eigenwijze Friezin de politiek binnenstormde 

Wie haar niet persoonlijk kent, kent haar ongetwijfeld wel van gezicht. Naast de Albert Heijn op de Nieuwmarkt kun je niet om de We Live Here-poster heen waarop zij, in paarse broek en met een fraaie flaphoed op, samen met haar partner Dick Kuijper staat afgebeeld. 

Yellie Alkema (76) groeide op in het Friese Marrum. De Friese taal spreekt ze nog altijd met trots. Vanuit haar vrijgemaakt-gereformeerde achtergrond kwam ze in 1967, na de sociale academie, eerst in het zendingswerk in Curaçao terecht. Weer terug in Nederland stoof ze in Amsterdam als een wervelwind de politiek binnen, werd fractievoorzitter van D66 in Amsterdam en voorzitter van de inmiddels opgeheven stadsdeelraad Centrum. Maar het begon allemaal bij het wijkcentrum.

Nieuw
Een paar dagen nadat ze in oktober 1984 haar flat in Amsterdam had betrokken, vond Yellie in de brievenbus een uitnodiging van het wijkcentrum d’Oude Stadt voor het bijwonen van een avond over de buurt en de verkiezing van drie leden in de wijkraad. Ze besloot naar de vergadering te gaan. Het werd het begin van een stormachtige carrière in de stadspolitiek.

De vergadering vond plaats in wat toen De Populier heette, aan de Nieuwe Herengracht 95. De zaal zat bomvol. Al snel begonnen twee groepen tegen elkaar te fulmineren over het IJtunneltracé en over de Waterloopleinmarkt. Door de bouw van de Stopera was daar geen plek meer voor.

Verschillende werkgroepen hadden daar plannen voor bedacht, maar in de zaal kende bijna niemand ze. Yellie stak haar vinger op: ‘Voorzitter, mag ik iets vragen? Ik ben net nieuw in de buurt en weet niet wie wie is en wat de plannen zijn. Wanneer ik de enige ben, wacht ik wel tot de pauze zodat iemand het mij uit kan leggen. Maar als er meer mensen in de zaal zijn die het niet begrijpen, raad ik u aan dat de groepen met hun plannen zich voorstellen.’

Een applaus weerklonk. Yellie bleek ‘de gevoelens van het volk’ goed te hebben aangevoeld en verwoord.

Verfrissend
Na de pauze was de verkiezing van drie wijkraadsleden. Toen de kandidaten zich hadden voorgesteld stond de bekende Amsterdamse historicus en schrijver Richter Roegholt op en gebaarde naar Yellie: ‘Voorzitter, waarom doet die verstandige vrouw niet mee met de verkiezingen?’

De voorzitter zei: ‘Omdat ze niet bekend is bij ons bestuur.’ Dat wekte hevige emoties in het publiek. Het bleek dat veel aanwezige bewoners zich niet zo goed in het, zwaar marxistische, bestuur van het wijkcentrum konden herkennen. Dat Yellie niet bekend was, zagen ze zelfs wel als verfrissend. Na heel veel geharrewar stelde Yellie zich toch kandidaat en kreeg ze tot verbazing van het bestuur zó veel stemmen dat ze bovenaan eindigde.

Anders
Twee weken daarna was er de eerste vergadering met de zeven wijkraadsleden. Daar moest een nieuw dagelijks bestuur gekozen worden en ook een nieuwe voorzitter.

Er was slechts één enkele kandidaat voor het voorzitterschap. Een echte marxist, die zich vooral inzette voor de boot waar drugverslaafden ongestoord konden gebruiken. Yellie stelde zich ook kandidaat omdat ‘de wijkraad iets te kiezen moest hebben’.

Hoewel ook deze gedoodverfde voorzitter haar probeerde de kandidatuur uit het hoofd te praten, ‘omdat ze te nieuw was en niemand haar kende’, bleek dat de andere vijf leden dat heel anders zagen. Bij de stemming bleek opnieuw een meerderheid op Yellie te hebben gestemd. Zo was ze in november, een maand nadat ze in Amsterdam was komen wonen, al voorzitter van het wijkcentrum.

Lelijke eend
Yellie werd door burgemeester Ed van Thijn uitgenodigd in de ambtswoning om in de werkgroep Binnenstad te komen zitten. ‘Hij zei bij het kennismaken Zeg maar Ed, waarop ik antwoordde Nee burgemeester, we zijn geen vrienden. Ik blijf u burgemeester noemen, want we zullen het ook vaak oneens zijn en dan gaan we actie tegen u voeren.’

Het resultaat van de samenwerking met de gemeente was de oprichting van de NV Economisch Herstel Zeedijk, om de Zeedijk te ontdoen van drugsverslaafden en drugsdealers en om panden op te knappen om daar weer ‘gewone mensen’ te laten wonen. Yellie tekende namens de bewoners de statuten, samen met de wethouders Heerma en Schaefer en de voorzitter van Amsterdam City. Zo werd ze lid van de stuurgroep Economisch Herstel Zeedijk. En, u begrijpt het al, later voorzitter.

Anders dan met de rauwe oppositie die tot het repertoire van het wijkcentrum was gaan behoren, zocht Yellie samenwerking met de gemeente. Daarover ontstond binnen het wijkcentrum wrevel. ‘Ze waren gewend om alles af te wijzen en nu dit allemaal. Er werd kwaad van gesproken dat ik werkte, een auto (een lelijke eend) had en woonde in een huurflat in de private sector. Als voorzitter van het wijkcentrum hoorde je een beroeps-uitkeringstrekker te zijn, alleen een fiets te hebben en in een sociale huurflat te wonen.’

Trouwjurk
Bij de opening van de Stopera kwam het tot een kookpunt. Ook bij het wijkcentrum viel een uitnodiging op de deurmat voor die opening, maar daar vonden ze dat er niemand mocht gaan omdat ze altijd tegen het nieuwe stadhuis waren geweest.

Yellie ging echter toch, gekleed in haar turquoise trouwjurk, maar wel met een rouwband om de arm. Dat was zo frappant dat de reporter van de nationale televisie haar vroeg wat dat betekende. ‘Zo kon ik mooi uitleggen wat er aan de hand was geweest en waarom we tegen waren, maar dat we er nu mee moesten leven en er het beste van moesten maken.’

Dat werd een grote rel binnen het wijkcentrum. Er kwam een extra vergadering met alle wijkraadsleden en alle werkgroepen. Ook met de zeven krakersgroepen die onderdeel van het wijkcentrum waren.

Er kwam een motie van een bestuurslid om Alkema per direct af te zetten. ‘Hij noemde me een fascist omdat ik met de overheid en het bedrijfsleven samenwerkte en voegde eraan toe dat ik zeer waarschijnlijk in de oorlog fout zou zijn geweest.’ Dit ging de meeste aanwezigen te ver. Leden die misschien eerst de motie wel hadden willen steunen, veranderden nu van mening. De motie werd verworpen, met één stem voor. De meerderheid van het personeel van het wijkcentrum, de indiener van de motie en de krakersgroepen verlieten daarop ostentatief het pand.

Na drie jaar stelde Alkema zich niet meer verkiesbaar als voorzitter. Wel bleef ze nog actief als wijkraadslid voor de Zeedijk. Er volgde een rijke carrière in de Amsterdamse stadspolitiek.